Ata Karnesi Nedir?
ATA karnesi, uluslararası gümrük işlemleri için düzenlenmiş olan Geçici İthalat Sözleşmesi kapsamında kullanılan bir belgedir. Sözleşmeye taraf olan ülkeler arasında yapılan ithalat ve ihracat işlemlerinde, belge sayısını en aza indirmek için ATA karnesi adı verilen bu belge kullanılır. Bu belgenin kullanıldığı uluslararası ticari faaliyetlerde ek belgelere ihtiyaç duyulmaz; süreç daha hızlı ve kolay ilerler. ATA ya da İstanbul Sözleşmesi olarak da bilinen bu düzenleme, belirli ürünlerin geçici süreler dâhilinde ithal ve ihraç edilmesine izin verir.
Ata Karnesi Sistemi Nasıl İşlemektedir?
ATA karnesi işlemleri Dünya ATA Karnesi Konseyi (WATAC), Milletlerarası Ticaret Odası (ISS) ve Dünya Odalar Federasyonu (WCF) tarafından yürütülür. Fakat işletmeler; bu kurumlarla değil, bulundukları ülkede ilgili işlemleri yapmakla yetkili organ ile iletişimde olur. Söz konusu yetkili organlar, bu kurumlar için kefil olarak işlemleri yürütür. Türkiye’de yetkili organ TOBB yani Odalar ve Borsalar Birliği’dir.
ATA karne sisteminde birden fazla ek vardır. Ülkeler bu ekler kapsamında sınırlar çizerek de sistemi kullanabilir. Birtakım mallar ve eşyaların ticareti yasak olduğu için bu ekler, sistemin verimli bir şekilde işlemesini sağlar. Söz konusu ekler şöyledir:
Ek D – Hayvanlara İlişkin Ek
Ek B9 – İnsani Amaçlarla İthal Edilen Eşyalar
Ek B8 – Sınır Ticareti Kapsamında İthal Edilen Eşyalar
Ek B7 – Turistik Tanıtım Malzemeleri
Ek B6 – Yolcu Zati Eşyası ve Sportif Amaçlarla İthal Edilen Eşyalar
Ek B5 – Eğitsel, Bilimsel veya Kültürel Amaçlarla İthal Edilen Eşyalar
Ek B4 – İmalat Amacıyla İthal Edilen Eşyalar
Ek B3 – Konteynerler, Paletler, Ambalajlar, Numuneler ve Ticari Bir İşlemle İlgili Olan Diğer Eşyalar
Ek B2 – Mesleki Malzemeler
Ek B1- Sergi, Fuar, Toplantı ve Benzeri Etkinliklerde Teşhir Edilecek veya Kullanılacak Eşyalar
Bu ekler, ithalatı ya da ihracatı yapılan mallara göre ayrıca düzenlenebilir. Bunun dışında Ek A’da yer alan hükümler çerçevesinde düzenlenen karneler, yukarıdakilerin tamamını kapsar.
Ata Karnesi Hangi Amaçlarla Kullanılır?
ATA karnesi gümrük işlemlerini kolaylaştırma amacıyla kullanılır. Tıpkı mikro ihracat işlemlerinde olduğu gibi, karne kapsamına giren ihracat işlemlerinin de tek belge ile tamamlanmasını sağlar. Fakat mikro ihracat kapsamındaki e-ihracat işlemleri için bu karnenin kullanılması söz konusu değildir. Uluslararası ATA sisteminin kuruluş amacı; kurum, kişi, gümrük makamları ve diğer teşekküller gibi geçici ithalat ve ihracat yapmak isteyen taraflara yarar sağlamaktır.
Bu karne, uluslararası teminat altında işlem yapmak amacıyla da kullanılır. Uluslararası teminat altında bulunan eşyalar için ise ekstra bir işleme gerek yoktur. İthalat sürecinde ne ithalatçı ne de gümrükler tarafından ek bir işlem yapılması istenmez.
Karneyi tanzim etmek oldukça kolaydır. Aynı şekilde gümrüklerce yapılan belge kontrolü de karnenin var olduğu durumlarda kolay bir hâle gelir. Buna göre karnenin kullanım amaçlarına eşyaların ithalatında ve yeniden ihracında, gümrük geçiş sürelerini kısaltmak da eklenebilir. ATA karnesi, birden fazla kez geçici ithalat yapabilmek için de kullanılır. Tekrar kullanma hakkı ise karnenin geçerlilik süresi ile sınırlıdır. Ayrıca ATA karnesi kısmi muafiyet uygulanabilen eşyaların ithalatında da kullanılabilir.
Ata Karnesi Hangi Kurumlar Tarafından Verilir?
Karne dağıtımıyla ilgili işlemler, TOBB Yönetim Kurulu’nun yetkilendirdiği kurumlar tarafından yürütülür. Yetki ise ticaret ve sanayi odalarına verilir. Türkiye’de ATA karnesi veren kurumlar aşağıdaki gibidir:
Konya Sanayi Odası
Konya Ticaret Odası
Kayseri Sanayi Odası
Ankara Sanayi Odası
Ankara Ticaret Odası
Kuşadası Ticaret Odası
Kocaeli Sanayi Odası
İzmir Ticaret Odası
İstanbul Ticaret Odası
Gebze Ticaret Odası
Gaziantep Ticaret Odası
Eskişehir Ticaret Odası
Adana Ticaret Odası
Sakarya Ticaret ve Sanayi Odası
Mersin Ticaret ve Sanayi Odası
Bursa Ticaret ve Sanayi Odası
Antalya Ticaret ve Sanayi Odası
Antakya Ticaret ve Sanayi Odası
Van Ticaret ve Sanayi Odası
Uşak Ticaret ve Sanayi Odası
Trabzon Ticaret ve Sanayi Odası
Ata Karnesi Almak için Gerekli Koşullar Nelerdir?
Karne alabilmek için başvuru yapmak, ilgili belgelere sahip olmak ve teminat ödemek gerekmektedir. Başvuru online olarak yapıldığında belge ibrazı konusunda avantaj sağlanabilir. Teminat olarak nakit para ya da bankadan alınan teminat mektubu verilebilir. ATA karnesi teminat oranları ise yetkili kurum tarafından belirli dönemlerde açıklanır. Genellikle ticari faaliyete konu olan eşyanın tutarı üzerinden hesaplanır. İthalat ve ihracat devlet desteklerinden faydalanılarak yapılan masrafın bir miktarı karşılanabilir.
Ata Karnesi Nasıl Alınır?
ATA karnesi mevzuatı doğrultusunda geçici ithalat yapma yetkisi bulunan kuruluşlar, TOBB tarafından hizmete açılan ATAK sistemi üzerinden karne alabilir. Başvurular online olarak yapılır. Öncelikle portalın sağ üst köşesindeki “Kayıt Ol” butonuna tıklayıp gerekli bilgileri doldurarak üyelik işlemi tamamlanır. Ardından, yine sağ üst köşede bulunan “Giriş Yap” butonu ile sisteme girilir.
Sisteme giriş yaptıktan sonra “Başvurularım” ve “Yeni Başvuru” sekmelerine tıklanır. Ulaşılan sayfadan ATA karnesi başvurusu yapılır. Başvurunun tamamlanması için e-imza gereklidir. E-imza ile imzalanmasının ardından başvuru işlemi tamamlanır. Onay sonrası karne basma işlemi, başvuru yapan kuruma aittir.
Ata Karnesi Doldurulurken Dikkat Edilmesi Gerekenler Nelerdir?
Karneyi düzenlemeden önce baskısı yapılan belgelerin mevzuata uygun olmasına dikkat edilmelidir. ATA karnesi özellikleri arasında belirleyici unsurlardan biri renklerdir. 80 gram A4 kâğıdına basımı yapılan karnelerin renkleri de doğru ayarlanmalıdır. ATA karnesi renkleri şu şekildedir:
Karne bilgileri ve genel listenin yer aldığı yeşil sayfa: Pantone 353 U (%50 Tram)
Sarı ithalat sayfaları: PANTONE 2001 C
Mavi transit sayfaları: PANTONE 324 U (%70 Tram)
Karne doldurma sürecinde dikkat edilmesi gerekenlerden biri de ithalata konu olan eşyaların yasaklı olmamasıdır. ATA karneleri ile tüketime konu olacak eşyaların taşınması yasaktır. Ayrıca tütün ve alkol türevleri de taşınamaz. Gıda maddelerinde ise çok küçük numunelere izin verilmektedir.
Ata Karnesi Hangi Ülkelerde Geçerlidir?
Kolay geçici ihracat işlemleri, ATA karnesi ülkeleri arasında mümkündür. Söz konusu ülkeler Geçici İthalat (ATA/İstanbul) Sözleşmesi’ne taraf olanlardır. Sözleşmeyle birlikte gerekli koşulları kabul eden ülkeler arasında, karne sayesinde kolaylaştırılmış uluslararası ticaret yapılabilir.
Tablodaki ülkeler, ATA karnesi ile geçici ihracat yapabilir. Sözleşmenin dışındaki ülkelerin, tablodakilerle yaptığı ticari faaliyetler karne kapsamına girmez. Kıbrıs’ta ise özel bir durum vardır. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti sözleşmeye taraf olmadığı için karneli işlemlerin dışında kalmaktadır.
Ata Karnesi Sisteminin Geçerlilik Süresi Nedir?
ATA sisteminde uluslararası ticaret yapabilmek için alınan karnelerin belirli bir geçerlilik süresi vardır. Dolayısıyla bir kere alınması yeterli değildir. ATA karnesi süresi, düzenlendiği tarihten itibaren geçerli olmak üzere 1 yıldır. Bu süreyi uzatabilmeyi sağlayan herhangi bir düzenleme yoktur. Belirli bir eşya için daha fazla süreye ihtiyaç duyulduğunda, yeni bir karne düzenlenebilir. Yeni karne düzenleme işlemi ise her ülkede geçerli olmayabilir.
Geçerlilik süresi sınırlı olan karnenin kullanım hakkı için de belirli bir kısıtlama vardır. Bir karne, geçerlilik süresi dâhilinde en fazla 4 kez kullanılabilir. Karnenin sayfa sayısı 4 farklı ithalat işlemi için yeterli olmadığında ise ek karne düzenlenerek asıl takıma eklenebilir. Bu karnelere sonradan eşya eklemek ise mümkün değildir. Oda tarafından tescil edildiği andan itibaren, tescil sırasındaki hâliyle geçerlidir.
Ata Karnesi Kullanmanın Faydaları Nelerdir?
Normal şartlarda ithalat sürecinde, dolaşımdaki bir ürün sınırından geçtiği her ülkede kontrol edilir. Bu kontroller son derece detaylı bir şekilde yapılır ve hedef ülkeye ulaşana kadar zaman kaybı yaşanabilir. ATA sisteminde ise karnenin geçerli olduğu ülkelerden geçen eşyalar için ekstra bir kontrol yapılmaz. Karne ibrazı, eşyanın gümrükten geçmesi için yeterlidir.
Karnenin sağladığı bir başka avantaj ise birden fazla ülkeye ithalat yapabilme hakkı vermesidir. Ayrıca yeniden ihracat yapma gibi bir faydası da bulunur. Bu detaylar doğrultusunda ATA karnesi ile hem ithalat hem de ihracat yapılabilir. Söz konusu işlemlerden doğan vergi muafiyeti avantajları da geçerliliğini korur.