İnternet tabanlı satış kanallarının hemen her alanda görülmesi ile birlikte, geleneksel kanala ait pek çok kavram da dijital dünyada karşılığını bulmuştur. E-ticaretin yaygınlaşmasının ve hızlı büyümesinin de etkisiyle online ödeme alt yapılarından dijital faturalara kadar uzanan geniş bir sistem de internet üzerinden işlemeye başlamıştır.
İnternet tabanlı işleyiş ve satışlar için yapılan düzenlemeler bu alanda faaliyet gösteren tüm kuruluşlar, kişiler ya da şirketler için büyük kolaylık sağlamakta ve işlerinin daha hızlı ilerlemesine de yardımcı olmaktadır.
E-SMM Nedir?
Serbest meslek mensupları için geliştirilen E-SMM, elektronik serbest meslek makbuzu anlamına gelmektedir. Serbest meslek olarak nitelenen alanlarda faaliyet gösteren iş sahipleri için geliştirilen E-SMM sistemi, dijital ortamda belge düzenlenmesine imkan tanımaktadır.
E-SMM nedir sorusunu kısaca yanıtlamaya çalışalım; elektronik serbest meslek makbuzu yeni bir belge değildir, geleneksel kanalda kullanılan kağıt serbest meslek makbuzunun dijital halidir ve hukuki olarak kağıt makbuzla aynı niteliklere sahiptir.
01/01/2018 tarihinden itibaren, isteyen tüm serbest meslek sahiplerine E-SMM uygulamasına katılma ve kendi iş kollarındaki tahsilatlar için kağıt kullanarak düzenledikleri makbuzları elektronik ortama aktarma hakkı tanınmıştır.
Serbest meslek makbuzları,kağıt üzerinde olmadan direkt elektronik ortamda da düzenlenebilir. Her iki şeklinde de serbest meslek makbuzunun mutlaka düzenlenmesi ve raporlanması gerekmektedir.
E-SMM Uygulaması Nedir?
E-SMM uygulaması, standartları Gelir İdaresi Başkanlığınca belirlenen ve serbest meslek sahiplerinin düzenledikleri makbuzların ibraz edilmesine, raporlanmasına ve muhafaza edilmesine imkan sağlayan uygulamaların bütününe verilen addır.
Serbest meslek sahipleri tarafından düzenlenen kağıt makbuzların da arşivlenmesine imkan tanıyan elektronik serbest meslek makbuzu, Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından raporlanmaktadır. İlgili kişilerin talepleri doğrultusunda hazırlanan serbest meslek makbuzları, kağıt olarak ya da elektronik belge şeklinde hazırlanabilir. Kağıt makbuzlar da elektronik ortama aktarılarak Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB) elektronik alt yapısına yüklenir ve E-SMM şeklinde raporlanır.
Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından hazırlanan teknik kılavuzda belirtilen formata uygun olarak ve belirli standartlara göre düzenlenen elektronik serbest meslek makbuzu, dijital ortamda elektronik sertifika ile imzalanır. Elektronik Sertifika imzası E-SMM’nin nitelikleri önceden belirlenen elektronik sertifika ve/ veya mali mühür kullanılarak onaylanması anlamına gelir.
Düzenlenen makbuz Gelir İdaresi Başkanlığınca oluşturulmuş e-SMM uygulaması kullanılarak alıcısına iletilir. E-SMM’nin iletilmesi, ibraz edilmesi ve saklanması hukuki açıdan zorunludur.
E-SMM Başvuru Süreci Nasıl İşler?
E-SMM başvuru süreci için öncelikle Gelir İdaresi Başkanlığı Portalına giriş yapmak gerekmektedir. GİB tarafından sunulan bu portal, elektronik imza araçlarının kullanılmasına izin verir.
Serbest meslek sahipleri E-SMM düzenlemek için https://portal.efatura.gov.tr adresine girip E-Arsiv Portal Basvuru sekmesini kullanarak başvuru yapmalıdır. Üyelik oluşturularak giriş yapılan bu portal elektronik imza araçlarının kullanımına imkan sağlar.
E-SMM Nasıl Hazırlanır?
Serbest meslek sahibi, yürüttüğü iş koluna ilişkin her türlü faaliyeti kapsayan tahsilatlar için iki kopya halinde serbest meslek makbuzu düzenlemek zorundadır. Düzenlenen bu iki nüshadan biri tüketiciye (müşteri) verilmelidir. Serbest meslek makbuzunun düzenlemesini istemek ve makbuz almak da tüketicinin yasal zorunluluğudur.
E-SMM belgesi; elektronik ortamda düzenlenerek, elektronik sertifika araçlarıyla imzalanabilir ancak, müşteri talep ederse, elektronik belgesinin çıktısı alınarak, ıslak imzalı bir şekilde verilmelidir. Böyle bir talep yoksa, makbuz dijital olarak da iletilebilir.
Elektronik serbest meslek makbuzunun çıktısını alarak ıslak imza ile imzalamak yerine noter tasdiki de kullanılabilir. Noter tasdiki kullanabilmek için mükellefin imza beyanı vermesi bunun noterden onaylanması gerekir. Böylece E-SMM hazır imzalı olarak düzenlenebilir ve teslim edilebilir.
Gelir İdaresi Başkanlığından E-SMM düzenleme izni olan vergi mükellefleri, hazırladıkları elektronik makbuzları yine dijital ortamda saklamalı ve ibraz etmelidir. E-SMM düzenlenen taraf ise belgeyi teslim aldığı yönteme uygun olarak ya çıktısını almalı ve beyan etmeli ya da elektronik makbuzu talep edilmesi halinde göstermek üzere saklamalıdır.
Düzenlenen E-SMM’lerin GİB tarafından hazırlanan sistemde doğrulanabilmesi gerekmektedir. Bunun için elektronik serbest meslek makbuzlarının barkod ya da karekoda sahip olma zorunluluğu vardır.
Yeni nesil ödeme kaydedici cihazlarda E-SMM bilgileri mevcuttur. Bu cihazlardan çıkan E-SMM bilgi fişi, meslek sahibi tarafından imzalanarak müşteriye verildiğinde E-SMM’nin kağıt çıktısının yerini tutmaktadır. Ancak böyle bir durumda dahi serbest meslek makbuzu e- sertifika ile imzalanmalı, düzenlenmeli ve elektronik ortamda muhafaza edilmelidir.
E-SMM Sorgulama Sırasında Dikkat Edilecek Noktalar
Gelir İdaresi Başkanlığı’na ait https://ebelge.gib.gov.tr/esmmsorgula.html adresi üzerinden sayfasından TC kimlik no veya Vergi kimlik no kullanılarak sorgulama yapılabilir. Sorgulama sırasında makbuzda yer alan brüt ücret girilmelidir.
E-SMM’nin, GİB tarafından düzenlenen uygulama kapsamında olup olmadığına dikkat edilmelidir.
Belgeyi düzenleyen mükellefin TC Kimlik ya da Vergi Numarası bilgileri doğru olarak girilmelidir.
E-SMM numarası doğru ve eksiksiz yazılmalıdır.
E-SMM üzerinde, brüt ücret, net ücret ve net alınan toplam olmak üzere üç farklı tutar bulunmaktadır. E-SMM sorgulama esnasında brüt ücret girilmelidir. Bu tutarın kuruş haneleri dahi doğru yazılmalıdır.
İstenen güvenlik kodu karmaşık sayı ve harflerden oluştuğu için, kodun doğruluğundan emin olunmalıdır.
E-SMM’de Bulunması Gereken Bilgiler Nelerdir?
Alınan paranın miktarı
E-SMM belge numarası
Saat ve dakikası da dahil olmak üzere E-SMM tarihi
Müşteriye ait ad soyad, adres, ünvan bilgisi
Müşteri vergi mükellefi ise bağlı bulunduğu vergi dairesi, vergi kimlik numarası ve TC Kimlik numarası
E-SMM yi düzenleyen meslek sahibinin ad, soyad, adres, vergi dairesi, vergi kimlik numarası ve TC Kimlik numarası
E-SMM Zorunluluğu Nedir?
Teknolojinin gelişmesi ve dijital dönüşüm hayatın her alanında kendini gösterince, vergilendirme biçiminde de dijitalleşmeye gidilmiştir. Gelir İdaresi Başkanlı tarafından yürüttülen e- belge uygulamalarından biri de E-SMM’dir.
E-SMM zorunluluğu, ekonominin kayıt altına alınarak vergilendirilmesi ve kayıt dışı ekonomi ile mücadele edilmesi kapsamında getirilen bir zorunluluktur. E-SMM zorunluluğu ile haksız rekabetin önüne geçilmesi, kağıt belge maliyetlerinin azaltılması ve belirli bir standardın yakalanması amaçlanmaktadır.
E-SMM Kimler İçin Zorunludur?
Serbest meslek sahibi olarak muhasebe, hukuk, tıp, mühendislik, mimarlık, arabuluculuk, vekillik, denetçilik, müşavirlik, bilirkişilik, danışmanlık alanlarında ve benzer işkollarında çalışanlar için yasal bir zorunluluktur.
E-SMM Başvuru Süresi
1/1/2020 tarihinden itibaren faaliyetlerine devam eden serbest meslek sahipleri, 1/6/2020 tarihine kadar gereken hazırlıklarını tamamlayarak e- belge sunmalıdır.
1/2/2020 tarihinde faaliyetine başlayan serbest meslek sahipleri ise işbaşı yaptıkları ayı izleyen 3. ayın bitimine kadar gereken hazırlıklarını yapmalı ve E-SMM bildirmelidir.
Tüm serbest meslek sahiplerinin Haziran 2020 tarihinden itibaren serbest meslek makbuzlarını e- belge olarak düzenlemeleri gerekmektedir.