Ürün ya da hizmet satışı gerçekleştiren işletmeler gelirlerini vergilendirmek zorundadır. Zorunlu olarak karşımıza çıkan gelir vergisinin tüm şartları ile uygulanması büyük önem taşımaktadır. Aksi takdirde işletmenize çeşitli cezalar uygulanabilmektedir. Bu yazımızda “Gelir vergisi nedir, nasıl hesaplanır, 2022 gelir vergisi oranları ve dilimleri nelerdir?” sorularının cevaplarını paylaşacağız. Örneklerden üzerinden anlatacağımız gelir vergisi hesaplamalarının KOBİ’ler için faydalı olacağını düşünmekteyiz.
İçindekiler
Gelir vergisi nedir?
Gelir vergisi; hukukta yetki kullanabilen ve hak edinebilen kurumlaşmamış kişilerin gelirleri üzerinden belli bir oranda alınan vergi türüdür. Kişinin bir takvim yılı içerisinde elde ettiği irat ve kazançların safi tutarı, gelir olarak adlandırılmaktadır.
Gelirin unsurları nelerdir?
KOBİ’lerin sorumluluklarından biri olan gelir vergisinin çeşitli unsurları bulunmaktadır. Gelir Vergisi Kanunu’na göre gelir olarak sınıflandırılan irat ve kazançlar şu şekildedir:
- Menkul sermaye iratları
- Gayrimenkul sermaye iratları
- Serbest meslek kazançları
- Ücretler
- Zirai kazançlar
- Ticari kazançlar
- Diğer irat ve kazançlar
Yazımızda sıkça geçen “irat” kelimesi, gelir getiren mülk anlamını taşımaktadır.
Gelir vergisini kimler öder? Gelir vergisi mükellefleri kimlerdir?
Gelir vergisi için tam mükellefler aşağıdaki gibi sıralanmaktadır:
- İkametgahı Türkiye’de bulunanlar,
- Bir sene içerisinde Türkiye’de devamlı şekilde altı aydan daha fazla oturanlar,
- Merkezi Türkiye’de bulunan teşebbüs ve teşekküllere bağlı olup adı geçen daire, müessese, teşekkül ve teşebbüslerin işlerinden dolayı yurt dışındaki ülkelerde oturan Türk vatandaşları.
Yukarıda yer alan mükellefler, Türkiye’de veya yurtdışında elde ettikleri irat ve kazançların tamamı üzerinden vergilendirilmektedir. Türkiye’ye yerleşmemiş gerçek kişiler ise dar mükellef olarak sınıflandırılmakta ve sadece ülkemizde elde ettikleri üzerinden vergiye tabi tutulmaktadır.
Gelir vergisi beyannamesi nedir? Nerede bulunur ve ne zaman verilir?
Gelir vergisi beyannamesi, bireylerin gelirini gösteren ve vergi tutarının tarhının gerçekleşmesi için verilen belgedir. Beyannameye Gelir İdaresi Başkanlığı’nın web sitesi üzerinden ulaşılabilmektedir.
Gelir vergisi beyannamesi her yıl mart ayının son gününün akşamına kadar verilmelidir. Sadece basit usulde ticari kazanç sağlayanların ise yılın şubat ayının 25. gününün akşamına kadar teslim etmesi gerekmektedir.
Gelir vergisi ne zaman ödenir?
Gelir vergileri toplam iki taksitle ödenmektedir. İlk taksit mart ayı, ikinci taksit ise temmuz ayının sonuna kadar ödenmelidir. Sadece basit usulde ticari kazanç sağlayan kişiler ilk taksitlerini şubat ayı, ikinci taksitlerini ise haziran ayının sonuna kadar ödemelidir.
Gelir vergisi nereye ödenir?
Gelir vergisi, mükellef kişilerin ikametgahlarının veya iş yerlerinin bağlı olduğu vergi dairesine veya bankalar aracılığıyla ödenebilmektedir.
2022 gelir vergisi tarifesi nedir?
Gelir vergisi tarifesi her yıl değişebilmektedir. 2022 yılı için geçerli olan gelir vergisi oranları ve dilimleri aşağıdaki tablodaki gibidir:
Gelir vergisi hesaplama işlemi nasıl yapılır?
Gelir vergisi hesaplama işlemi, bir üst başlıkta belirtilen tabloya göre yapılmaktadır. KOBİ’ler bu işlemleri kendileri yapabilecekleri gibi online gelir vergisi hesaplama uygulamasını da kullanabilmektedir.
Gelir vergisi hesaplama işlemi aşağıdaki örnekler gibi yapılmaktadır:
Gelir vergisi hesaplama işlemi birinci örnek
Vergi matrahı (verginin hesaplanacağı miktar) 65.000 TL olsun. Bu miktarın 32.000 TL’si ilk dilimde bulunduğundan yüzde %15 olarak işlem görür. 32.000 x %15 = 4800 TL olarak hesaplanmaktadır. Miktarın bir diğer 32.000 TL’lik kısmı ikinci dilimde bulunduğundan %20 olarak işlem görür. 32.000 x %20 = 6.400 TL olarak hesaplanmaktadır. Geriye kalan 1.000 TL ise üçüncü dilimin parçası olduğundan %27’lik orandan işlem yapılmaktadır. 1.000 TL x %27 = 270 TL. Tüm işlemler toplandığından gelir vergisi olarak ödenmesi gereken tutar 4800 + 6400 + 270 TL = 11.470 TL’dir.
Gelir vergisi hesaplama işlemi ikinci örnek
Vergi matrahı (verginin hesaplanacağı miktar) 38.000 TL olsun. Bu miktarın 32.000 TL’lik kısmı ilk dilimde yer aldığından %15’lik orandan işlem yapılmaktadır. 32.000 x %15 = 4800 TL olarak hesaplanmaktadır. Geriye kalan miktar ise ikinci dilimde bulunduğundan %20’lik oran uygulanmaktadır. 6.000 x %20 = 1200 TL. Bu işlemlerin ardından toplam ödenmesi gereken gelir vergisi 4800 + 1200 = 6000 TL’dir.
Serbest meslek erbabı gelir vergisi öder mi?
Serbest meslek erbapları da gelir vergisi ödemek zorundadır. Ödemeleri gereken vergi oranlarının dilimleri ise yukarıda sıralananlar tarife ile aynıdır. Fatura veya serbest meslek makbuzu kesmek fark etmeksizin bu verginin ödenmesi gerekmektedir.
“Gelir vergisi nedir? Nasıl hesaplanır?” adlı yazımızda KOBİ’ler için bilgilendirici bir kitapçık oluşturmayı hedefledik. KOBİ’ler vergi hesaplaması hakkında merak ettikleri tüm bilgilere buradan ulaşabilmektedir.